Ik werd gevraagd mijn medewerking te verlenen aan PAMFLET 2.0 – ‘schrijf een speech voor iemand die jij beschouwt als een leider van de toekomst.’ Ik heb met genoegen gehoor gegeven aan deze oproep; het resultaat leest u hieronder. Kijk ook op www.leidende-idealen.nl voor betogen van andere Nederlanders, groot en klein.

Voorzitter en leden van de Tweede Kamer der Staten Generaal,

Fijn dat u mij de gelegenheid geeft om hier het woord te voeren. Namens honderdduizenden ondernemers en miljoenen burgers vraag ik uw aandacht voor een zaak van nationaal belang. Ik richt mij niet alleen tot u maar zeer in het bijzonder ook tot de minister president en zijn kabinet.

Het gaat om een onderwerp dat zowel burgers als bedrijven raakt en ons bovendien grote kansen biedt om aan de crisis te ontsnappen, op de korte- en vooral op de lange termijn. De praktijk leert dat dit thema het beste in mensen en bedrijven bovenbrengt. Het inspireert, zorgt voor veel innovatie en de samenleving wordt er beter en sterker van. Niet zo gek dus dat bedrijven en consumenten er een sterk groeiende belangstelling voor hebben.

Dat geldt overigens niet alleen voor Nederland maar ook voor andere landen en niet in het minst voor landen waarmee wij op de internationale markten concurreren. Ik moet tot mijn spijt vaststellen dat men daar op dit terrein tegenwoordig sneller handelt dan Nederland. Sterker nog, op bepaalde deelaspecten van dit thema is Nederland ver in de achterhoede geraakt.

Het thema zorgt voorts voor een forse verlichting van overheidstaken en daarmee van de rijksbudgetten. Er zijn minder regels en handhavingsmaatregelen nodig. Het onderwerp waarop ik doel is een concrete vertaling van het motto van uw kabinet: vrijheid en verantwoordelijkheid. Eigenlijk is het een soort Haarlemmerolie voor zowel de private als publieke sector. Ik doel op maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Bij MVO nemen ondernemers vrijwillig en vergaand verantwoordelijkheid voor de effecten van hun handelen op economie en samenleving. Bij MVO streven ondernemers naar toegevoegde waarde voor mens, milieu en het eigen bedrijf. De MVO-formule is heel simpel. Door bij het ondernemen mens, milieu en markt (people, planet en profit) op een zorgvuldige manier met elkaar in balans te brengen, wordt het bedrijf sterker en de samenleving weerbaarder. Een snel groeiend aantal voorbeelden laat zien dat het werkt.

Als bedrijven hun energieverbruik en uitstoot reduceren, gaan voor hen de kosten omlaag, worden minder mensen ziek (bv. van fijnstof), haalt het kabinet eerder zijn klimaatdoelstellingen, wordt de opwarming van de aarde tegengegaan, zijn er minder regels nodig en kunnen ook de controle- en handhavingskosten omlaag.
Verder: als bedrijven werk maken van het aanstellen van mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking, worden deze mensen veel gelukkiger, gaan de uitkeringslasten omlaag, wordt het personeel een betere afspiegeling van de samenleving en kunnen bedrijven voorzien in vacatures, waarvoor ze vaak geen geschikte kandidaten kunnen vinden.
Bij MVO barst het van dit soort win-winvoorbeelden. Onderzoek toont aan dat een dergelijke aanpak ook loont. Bedrijven die op het gebied van MVO ver gevorderd zijn, doen het vaak een stuk beter dan concurrenten die eendimensionaal gericht zijn op winstmaximalisatie.

Het goede nieuws is dat de belangstelling voor MVO sterk toeneemt. In het bedrijfsleven is sprake van een zichtbare versnelling, zowel bij het grootbedrijf als in het MKB. Het andere nieuws is dat de urgentie zeer groot is. Onze footprint is veel te groot geworden ten opzichte van het draag- en productievermogen van de aarde, grondstoffen raken in hoog tempo op, teveel mensen leven in armoede en angst en zijn niet gezond. Ook is er sprake van een enorme onbalans tussen egoïsme en zorg voor de gemeenschap. De begrippen vrijheid en verantwoordelijkheid zijn totaal uit balans geraakt. Ont-binden kreeg in bijna alles de voorrang boven ver-binden.

Juist in verbinding ligt de sleutel naar een ideale wereld. Mijn oproep aan u is om het concept van verantwoordelijkheid en duurzaamheid uit te roepen tot het nationale thema voor de komende jaren. Bij verantwoordelijkheid en duurzaamheid gaat het om het verbinden van eigen belang en maatschappelijk belang, van het hier en nu met daar en later, van materiële en immateriële zaken. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is de manier waarop bedrijven aan deze verbindingen inhoud geven. Zij zijn bereid hierin steeds grotere stappen te zetten.

Zij verdienen daarvoor publieke erkenning en een overheid die hen ontzorgt, die faciliteert en die ontdoet van regelingen die bijdragen aan een hogere footprint en minder sociale cohesie. Subsidies zijn hierbij nauwelijks nodig, eerder heffingen op onverantwoord en niet duurzaam gedrag.

Dames en heren Kamerleden, minister-president: ik roep u op om een brede nationale coalitie te vormen die met een ruim en langjarig mandaat bedrijven en burgers faciliteert om hun verantwoordelijkheid te nemen voor een groene economie en een weerbare samenleving. Die coalitie moet drastische vernieuwingen mogelijk maken en ondersteunen: in het onderwijs, in de economie, op fiscaal gebied, in ons consumentengedrag, enz.

Wanneer we daar een jaar of tien keihard aan werken, wordt Nederland een land dat wereldwijd wordt gezien als ‘de Mandela’ van de internationale gemeenschap.